Голыя ў сьнежнi

We use cookies. Read the Privacy and Cookie Policy

Голыя ў сьнежнi

У вольныя ад паказаў днi тэатральнае файе было месцам зборак для партыяў вязьняў, якiя прыбывалi з «камандыровак». Усьцяж работнiкаў перакiдалi з аднаго месца на другое. Усьцяж у меру запатрабаваньня на рабочыя рукi — перавозiлi транспарты работнiкаў-катаржнiкаў iз аднае «камандыроўкi» на другую.

Было гэта ў сьнежнi 1928 году. Мора шчэ не замерзла, але ўжо густа ўскрылася крыгамi. У Крамлi чакалi прывозу партыi вязьняў iз суседняга абтоку Анзэру.

Я сядзеў у тэатральнай канцылярыi, перапiсваючы ролi. За другим сталом сядзела жанчына, колiшняя гэнэральша, a цяпер, як усе, у катаржнай вопратцы — шэрым бушлаце. Яна выконвала абавязкi касiршы ў тэатры. Цяпер сядзела й падлiчала касу.

На сходах пачуўся pyx. Мая таварышка, кiраваная жаноцкай цiкавасьцяй, кiнулася да дзьвярэй, каб паўзiрацца на прывезеную з Анзэру партыю.

Я спакойна скручваў папяроску з махоркi, зусiм ня квапячыся аглядаць абраз, шмат разоў ужо бачаны: iдуць гаротнiкi на новую работу, скуль ня ўсе вернуцца… Гэткая наша доля. Мо й мяне заўтра зноў пагоняць у лес пiлаваць дровы. Праўда, цяпер я працаваў у тэатры, меў «блат» — упрывiлеяванае палажэньне, жыў разам iз сваймi калегамi ў цёплай манастырскай келяйцы. Але мог зноў апынуцца ў сьцюдзёным бараку сярод карэльскiх лясоў…

— Собирайся с вещами!.. Живо! Пробкой вылетай!.. Веселей!.. Давай!..

I як-жа скончыцца «блат» i пачнецца старое…

Раптам былая гэнэральша ўскочыла назад у канцылярыю.

— Паночку! Голыя!.. Голыя людзi! — крыкнула з жахам.

Я вызiрнуў за дзьверы. Па сходах адзiн за адным, гужамi, iшлi… голыя мужчыны. Iшлi, ляскаючы зубамi й дрыжучы ад холаду, абсалютна галяком. Некаторыя зь iх мелi ў руках увязаныя на шнурку свае «рэчы»: пустую бляшанку ад кансэрваў, якая служыла iм за кубак, мiску й лыжку… Iншае маёмасьцi ня мелi.

Сярод галякоў былi постацi з накiненымi на плечы мяшкамi, якiя хiба-ж мала грэлi iхныя намерзлыя целы. Але на 200 вязьняў гэтае партыi я налiчыў 32 зусiм голых, г. зн. такiх, што нават i палатнянага мяшка на плячох ня мелi. I гэтыя людзi пераплылi 5 кiлёмэтраў на чаўнох морам з абтоку Анзэру на Салаўкi, а пасьля ад прыстанi Пэрт iшлi пехатой 8 кiлёмэтраў да Крамля.

Я глядзеў iз жахам, ня веручы сваiм вочам. Гэта-ж дзеiлася не пад тропiкамi, а на Белым моры, пад 65 градусам геаграфiчнае шырынi, у вадлежнасьцi толькi 200 кiлёмэтраў ад палярнае краiны — i да таго-ж у сьнежнi!..

— Quelle horreur! quelle horreur! — выкрыквала экс-гэнэральша, заломваючы рукi.

Прызнаюся, што зьява гэная была для мяне так неспадзяваная, гэтулькi страшнейшая за ўсе бачаныя дагэтуль жахi, што я ня мог нават, як экс-гэнэральша, абурацца. Я стаяў астаўпеўшы i глядзеў на гэтую дзiўную працэсiю, заiнсцэнiзаваную хiба самiм чартом у часiну злога настрою…

Хутка гэтае нязвычайнае здарэньне выясьнiлася.

Партыя складалася iз «шпаны», значыць зладзейскай кампанii. Калi iх пасадзiлi на абток Анзэр i далi скарбовую вопратку, яны лёгкамысна папрагульвалi ў карты свае собскiя апранахi, вiдаць, не спадзяючыся, каб тыя маглi iм яшчэ прыпатрэбiцца.

A як прыйшоў загад прыслаць партыю на Салоўкi, адмiнiстрацыя Анзэру, якая пры адсыланьнi вязьняў на iншую «камандыроўку» мусiла здымаць дадзеныя вязьням скарбовыя рэчы, загадала iм распранацца i пусьцiла ў дарогу галяком.

Галоўная рэч, каб давераная адмiнiстрацыi скарбовая маёмасьць не пагiнула, каб можна было ў кажны мамэнт «отчитаться».

Людзi — глупства!

Адмiнiстрацыя Анзэру складалася з «каэраў».

Трэба адзначыць, што пару год пазьней падобны факт ня мог-бы стацца. Гэта дзеялася ў той час, калi «шпана» была ў пагардзе, калi яе пасылалi на найцяжэйшыя работы, бiлi, усяляк зьдзеквалiся й наагул старалiся вынiстажыць яе фiзычна.

Пасьля дачыненьнi былi зусiм iншыя. Пасьля на шпану ў канцлягеры ўлада глядзела як на сумную «спадчыну старога капiталiстычнага ладу».

Савецкая палiтыка пачала iмкнуцца да таго, каб зладзеяў узгадоўваць i перарабляць на прававерных савецкiх грамадзянаў. Цi гэта ўдавалася — гэта iншая рэч. Пасьля зладзеi й бандыты пачалi займаць у канцлягеры ўпрывiлеяваныя палажэньнi, а калi ўмелi пiсаць, дык iх прызначалi за камандантаў ротаў, за кiраўнiкоў лягернае гаспадаркi.

Да палiтычных вязьняў («каэраў») пачалi ставiцца зь недаверам i стаўляць iх на апошнiм месцы.

Спасярод прывезеных тады з абтоку Анзэру галякоў колькi таею-ж начою памерла ў тэатральным файе.

Рэшта — яшчэ жывыя, але ў безнадзейным стане, — была назаўтрае адасланая ў больнiцу.