92. Сьмерць маці

92. Сьмерць маці

Увосень на дзевяностым годзе жыцьця ў вёсцы Ваўчо пад Вушачай памерла мама.

Апошнія гады яе жыцьця, як і шмат якіх старых, былі азмрочаныя бытавой неўладкаванасьцю, псыхалягічнай несумяшчальнасьцю. Дзе і з кім жыць — яна вырашала шмат гадоў свае старасьці, ды так і ня вырашыла. Вядома, найлепш было б жыць у сваёй хатцы, памерці на сваім ложку. Але ў свае хатцы яна адна жыць не магла. Праўда, непадалёк жыў яе сын, мой малодшы брат Мікалай, можна б у яго. Але там была нявестка, зь якой маме было ня надта душэўна. Яе ж дачка, мая сястра Валя, пад той час выйшла ў спазьнелае замужжа за разьведзенага калгаснага мэханізатара ў Ваўчо. Той мужык быў трохі шумнаватага нораву, да таго ж любіў выпіць, мама не магла да яго прывыкнуць. У горад да старэйшага сына яна не магла і паткнуцца — не хапала адвагі на старасьці год. Мама за жыцьцё далей Вушачы нідзе не была, нават у больніцу нікуды ня езьдзіла. Як зламала шыйку бядра, месяцы тры ляжала бяз доктара, пакуль не загаілася само. Наогул калі хварэла, дык усё на хадзе, не кладучыся, пераборваючы хваробу бязь лекаў. Памятаю, у дзяцінстве быў выпадак, калі яна захварэла на рожу твару. Бацька прывозіў фельчара, ды ён не памог. Тады спакутаваная маці аднойчы кажа бацьку: звазі ты мяне да знахаркі. Бацька не пагаджаецца: што табе знахарка, калі не памог доктар? Але маці дужа баліць, і неяк у сьнежны дзень бацька запрог у сані каня і яны паехалі. Мы засталіся дома чакаць. I вось адвячоркам вяртаюцца, я адразу пытаюся: «Ну як, мама, ці палепшала?». А яна спакойна гэтак адказвае: «Палепшала, сынок». I сапраўды, знахарка памагла, мама паправілася.

Але прыйшоў час, калі не памагае нічога.

Мама пражыла шмат гадкоў і аднойчы неўпрыкмет адышла ўначы.

Альбер Камю свой апошні раман прысьвяціў маці, якая не магла яго прачытаць з прычыны свае непісьменнасьці, што, аднак, ня зьменшыла яе гонару за выдатнага сына. Мая мама таксама не прачытала ніводнага радка з маіх твораў, і таксама праз сваю непісьменнасьць. Бацька быў пісьменны, але на той час, як сын пачаў друкавацца, нічога чытаць ня мог, бо ня бачыў, а акуляраў ня меў. Прасіў каго пачытаць сынава апавяданьне, як сам калісь чытаў малому «Гой» Міхася Лынькова. Параўноўваў і казаў, што ў Лынькова было лепш — цікавей.

Маму хавалі ў цёплы сонечны дзень бабінага лета. Намесьнік старшыні райвыканкаму даў аўтамабіль і нават арганізаваў невялічкі аркестрык. На такія паховіны сышлося нямала народу. Труну павезьлі цераз Вушачу на бычкаўскія могілкі, дзе мама і лягла поруч з бацькам. Шкада, што болей там месца не засталося — далей яма. Брата Міколу, як памёр летась, пахавалі на другім канцы могілак…

Вельмі шмат цяжкога і нават беспрасьветнага зьвязана ў мяне з маёй малой радзімай, куды, аднак, езьдзіў ці ня кожны год. Але пакуль жывыя былі бацькі. Як перасталі жыць, кожны раз, вяртаючыся адтуль, казаў сабе: «Ну, гэта апошні раз, больш не паеду». Ды мінаў час, наставала лета (ці вясна, ці восень) і ехаў зноў. I зноў казаў сабе:

«Ну, гэта ўжо канчаткова апошні». Дужа мала радасьці набіраўся я там, а засмучэньня — звыш меры. Але ў тым, мабыць, і ёсьць горкая слодыч жыцьця… А можа, і яго натуральны сэнс.