Чытаюць загад
Чытаюць загад
Нядзелi скасаваныя. Дзён не памятаем. Жывём толькi паводле датаў. Нашае сьвята — «выходной день» або «день отдыха». Але ня надта «аддыхнеш» у гэты дзень «отдыха», бо, прынамсi, паўдня займае «сан-обработка». Выносiм на падворак нашую маемасьць, праветраваем пасьцелi, мыем нары й падлогi.
Заўтра — «выходной дзень».
«Сан-обработка» не вымагае раньняга ўставаньня. Дык думалi, што высьпiмся як мае быць.
Неўспадзеўкi — а 5 гадзiне ранiцы — пачалiся па ўсiх ротах званкi: гэта днявальныя давалi сыгнал, каб уставаць.
— Уставаць! Уставаць! Хутчэй! Жыва! Сьпяшайся! Пробкай вылятай!
Зьявiўся камандант роты i, прыаздобiўшы сваю гутарку сакавiтай лаянкай, падганяў:
— Што? Прасiць вас буду? Выходзь на паверку… Раз-два…
На паверку? Дзеля чаго й чаму гэтак рана? То-ж сяньня дзень адпачынку. Але пратэставаць у нас моды ня было, i праз колькi часiнаў заспаныя пастацi ў шэрых бушлатах выходзiлi з будынку на панадворак.
На плошчы перад б. Прэабражэнскай царквой паставiлi нас, разам зь iншымi ротамi, чатырохкутнiкам.
Радамi пралятаюць шэпты — здагадкi. Дзеля чаго нас у гэтую зiмовую ночку, гэтак рана — далёка перад сьвiтаньнем, пагналi на падворак i паставiлi на сьнезе.
Амнiстыя…
Камусьцi прыйшла ў галаву думка, што радыё, мабыць, падало вестку аб амнiстыi. Дык сабралi нас тутака, каб прачытаць манiфэст…
Новы кодэкс?..
Нехта iншы казаў, што ў Маскве зацьверджаны новы карны кодэкс, паводле якога найвышэйшай карай мае быць пяць гадоў вастрогу. Дык тых, хто прасядзеў болей, будуць звальняць…
Ня дзiва, што сэрцы ў нас пачалi моцна бiцца, калi з боку галоўных варотаў паказалiся чэкiстыя ў даўгiх шынэлях… Зараз усё будзе ведама.
— «Здравствуйте, рабочие роты!»
— «Здра!!!» — вырываецца з колькiх тысячаў грудзей адказ на прывiтаньне даўгiх шынэляў.
Пачынаецца чытаньне загаду. Даўгая лiтанiя iмёнаў… Хiба ўжо канец?.. Не! Яшчэ i яшчэ. Чытар пераварочвае балоны… Яшчэ далека да канца… Iзноў ды iзноў прозьвiшчы… Калi-ж гэта скончыцца?
«Калегiя ОГПУ прысудам ад такога вось дня засудзiла:
„Iкса“ — за спробу ўцёкаў.
„Iгрэка“ — за спробу ўцёкаў i спробу абязброiць варту.
„Зэта“ — за сыстэматычную адмову выконваць работу… — i гэтак далей -
на расстрэл.
„Прысуд выкананы…“»
Закалелыя варочаемся ў свае роты.
— Колькi? — пытаецца нехта.
— Я налiчыў 123.
Ня 123, a 121. Ты памылiўся, бо былi з падвойнымi прозьвiшчамi.
— Ды якая тут розьнiца? Усё роўна…
— А ўсё-ж Iкса шкода. Добры быў хлапец!
— He шкадуй! Мо ён сяньня шчасьлiвейшы за нас…
— Аднак-жа, таварышы, гэта страшэнная рэч…
— Што?
— Гэта…
— Больш страшэнная, што ўжо гэтак звыклiся з усiм! Нiшто нас ня ўзрушае. Раўнадушна стаялi мы тамака, на плошчы, чуючы знаёмыя прозьвiшчы, i ня ўзварушыла нас вестка аб расстрэле добрага таварыша. Думалi толькi аб тым, каб хутчэй вярнуцца ў цёплую камару — на гэтыя блышаныя нары…
— Пакiнь фiлёзофiю!.. Дый чаго тут узрушацца? Цi ня ўсё адно?..
— От, лепш скажэце, чыя сяньня радоўка йсьцi ў кухню «за кiпятком»?
— Сяньня ягоная.
— Не, выбачайце, я ўчора хадзiў!
— Не сварэцеся. Супакойцеся. Усьцяж тое самае…
— Заткнi вушы, калi ня люба слухаць.
— Я табе морду заткну!
— Змоўкнiце-ж вы, нарэшце!
— Заткнеце горла!
— Сволач!..
Рота варочаецца ў свае камары. Класьцiся спаць ужо ня варта. Трэба напiцца варатку, або, як тут кажуць, «чаю».
— Мо хто пазычыць кусок хлеба?
— Пазычыць? Тру-ля-ля! А калi аддасi?
— Заутра — з пайка, як атрымаю.
— Дык ты-ж ужо раз пазычыў у мяне 200 грамаў i не аддаў.
— Брэшаш! Аддаў!
— Сам брэшаш! Не аддаў!
— Цiха! Не дзярэце горла!
— А табе чаго! Лепш ня соўгайся!..
Рота варочаецца да свайго нармальнага жыцьця.