Расстрэлы

Расстрэлы адбывалiся штораз часьцей. Рэдка мiнаў панядзелак, каб аўтамабiль не павёз кагосьцi на Камароўку.

Нiхто з нас ня ведаў, што яго чакае. Адзiн меў больш шансаў быць расстрэленым, другi менш. Вось i ўся рознiца.

Наш вастрожны гумар стварыў адмысловы назоў: «паехаць на месяк» або «атрымаць тры залатнiкi». Тры залатнiкi — гэтулькi важыць куля з нагану. I сьмяялiся, i жартавалi няраз тыя, хто вось заўтра меўся атрымаць падарунак — трохзалатнiковую кулю з нагану ў патылiцу.

Страшна было глядзець на гэты сьмех i чуць гэтыя жарты. Здавалася, што гэта ўжо сьмяецца, вышчырыўшы свае зубы, чалавечы чэрап.

Гук аўтамабiльнага матору, аднак, электызаваў усiх. Сьмех змаўкаў, гутарка спынялася, сваркi зацiхалi… Ужо чуваць у калiдоры хаду… Iдуць. Ужо… Не… Абмiнулi нашую камару. Недзе заскрыгатаў у дзьверах ключ…

Усе замерлi ў страху.

Чакаюць.

Нехта шапоча:

— Бяруць iз суседняе камары…

— Цiха! — сычаць злосна iншыя.

— Мабыць…

— Маўчы, каб цябе…

Чуваць праз сьценку: «Собирайся с вещами».

Нiколi наперад ня кажуць, што вядуць на расстрэл. Толькi ў калiдоры…

На калiдоры нейкая кароткая барацьба, нейкi заглушаны, што няздолеў вырвацца з грудзей, крык…

Рот запхнуты тампонам. Рукi зьвязаны…

Зноў хада колькi параў ног. Гудзеньне матору аддаляецца. Зноў цiшыня. Ува ўсiх зьбялелыя твары, вочы блiшчаць перапудам. Час плыве. Камарныя жыхары памалу вяртаюцца да свайго вастрожнага жыцьця…

Але доўга яшчэ адчуваецца подых сьмерцi.

Маем яшчэ перад сабою цэлую ноч. Уначы аўтамабiль можа прыехаць яшчэ раз. А заўтра аўторак. Часам i ў аўторак бяруць на расстрэл, калi чамусьцi не пасьпеюць у панядзелак… I толькi ў сераду можам уздыхнуць свабодна: да чарговага панядзелку…

Няраз кандыдаты на расстрэл умаўлялiся iз сваймi таварышамi гэтак:

— Як мяне паклiчуць, пакiну ў камары свой паяс, мiску або нешта iншае… Калi гэта будзе толькi перавод у iншую камару, тады прышлю наглядачага, каб прынёс пакiнутую рэч. Калi-ж здарыцца накш…

Ня трэ было канчаць гэтае фразы: усе добра ведалi, што можа здарыцца «накшага».