38. Весці з Манчжурыі

Вайна працягвалася. Мой бацька змагаўся з японцамі ў далёкай Манчжурыі. Мы атрымлівалі ад яго рэдкія лісты. Пасля ўрокаў я наведваўся да дзядзькі Сцяпана, ён выпісваў газету «Советская Белоруссия». У першую чаргу я знаёміўся з паведамленнем «От Советского Информбюро». 3 верасня 1945 года Японія капітулявала. Мы радаваліся, аднак у сярэдзіне верасня атрымалі ліст з Манчжурыі ад незнаёмага нам афіцэра, які паведаміў, што наш бацька загінуў 19 жніўня 1945 года пад горадам Мукдэнам. Праз нейкі час мы атрымалі і «пахавальную».

Памятаю, як мама нават пасварылася з дзядзькам Лаўрэнам. Яна палічыла, што калі б ён на тым сходзе не выказаўся так адмоўна супраць калгаса, то Піліп застаўся б старшынёй, і яго б не забралі на фронт. Дзядзька Лаўрэн прамаўчаў. Ён мог сказаць вострае слова, але быў добрым чалавекам. На абвінавачванне з боку мамы ён не звярнуў увагі. Мы па-ранейшаму пражывалі ў яго хаце.

Смерць бацькі асабліва цяжка ўспрыняла мама. Кожны дзень пасля працы ў калгасе яна ішла к аселіцам, дзе быў наш агарод і там давала волю слязам. Яна плакала па сыне Мікалаю, па сыне Сяргею, па мужу. Слухаць яе плач было нязносна. Гэта быў не проста плач — яна вымаўляла сказ за сказам, атрымлівалася бясконцая жалобная песня, якая брала за душу. Некалькі разоў я падкрадаўся да яе і, хаваючыся за кустамі, слухаў. Але ў мяне не хапала рашучасці, каб падысці да мамы і штосьці сказаць суцяшальнае. Здаецца, яна выплакала ўсе свае слёзы.

Праз нейкі час з вайны вярнуўся Клоп — жыхар суседняй вёскі Старое Запонне, які служыў з маім бацькам у адным і тым жа тылавым падраздзяленні. Ён расказаў, што наш бацька загінуў ад выпадковай кулі, якая папала яму ў галаву. Ужо некалькі дзён ніякіх баявых дзеянняў не адбывалася, стаяла цішыня. Яшчэ 14 жніўня 1945 года Японія афіцыйна прыняла ўмовы капітуляцыі, якія прадыктавалі ЗША. І вось 19 жніўня прагучаў адзіночны стрэл, і мой бацька загінуў. Хто страляў, не высветлена.

Пасля таго як гэтыя мае ўспаміны апублікавала газета «Народная воля», ў адрас рэдакцыі і асабіста мне прыйшло шмат лістоў ад чытачоў. Вось адзін з іх ад Канстанціна Сярдзюка з Бабруйска:

«Я успел повидать многое, даже страшные лагеря в Коми. И по своему опыту могу сказать, что когда призывали на войну таких людей, как ваш отец, то ставили в личной карточке такую закорючку, по которой любой военный оперативник знал, что этот человек живым вернуться не должен.

Ваш отец выжил в войне с немцами. Вот уже и с японцами всё идёт к окончанию, а он живой, пуля его не берёт. И тогда задачу по его устранению берёт на себя оперативник СМЕРШа. Такова была звериная логика той власти. Любой нормальный человек вызывал у неё подозрение и реакцию на уничтожение».

Хутчэй за ўсё так яно і было: віной майго бацькі было тое, што ён адмовіўся ад пасады старшыні калгаса, за гэта яго і забілі.

Тут я стаўлю кропку пад сваімі ўспамінамі. Перада мной стаяла мэта асвятліць тыя падзеі Другой сусветнай вайны, якія тычыліся мяне асабіста і маёй сям’і. Лічу, што гэта я выканаў.

Далей я крыху паразважаю, выкладу свае меркаванні аб Другой сусветнай вайне.